12 Ada meselesi İsmet İnönü’nün siyasi dehası

12 Ada meselesi İsmet İnönü'nün siyasi dehası

BBP Genel Başkanı Mustafa Destici katıldığı bir TV programında son yıllarda kaptırılan adalara istinaden CHP nin, Türkiye'ye verdiği 12 adayı almayarak ihanet ettiğini söyledi. Bu konuda daha önce başka plartformlarda dile getirdik, ancak hala anlayamayanlar olduğu için bir kere daha konuyu gündeme getirelim.

Tarih filmini biraz geriye saralım. Ege'de bulunan bir çok ada Balkan Savaşı sonrası kaybedilmiş ve Yunanistan'nın egermenliğine girmiştir. 12 Adalar olarak nitelenen (sayısı daha fazladır) adalar ise 1911-1912 yıllarında yapılan Osmanlı - İtalya Savaşları sonrası elimizden çıkmış ve Türk-İtalyan Savaşı 18 Ekim 1912 tarihinde İsviçre’deki Lozan kentinin Ouchy semtinde imzalanan ve “Ouchy (Uşi) Antlaşması” ya da “Birinci Lozan Antlaşması” olarak bilinen anlaşma ile sona erdi.

Püsküllü İngiliz Ajanı insanımsı yaratığın bahsettiği Lozan Anlaşması budur. Okuma, öğrenme zahmetine katılmayan beyincikler hala Lozan Anlaşması ile Cumhuruyetin 12 Adaları verdiğini düşünür.

Uşi Antlaşması sonrası gelişmeler farklı biçimde cereyan etti. İtalyanlar Trablus’daki mahalli güçlerin arasında hâlâ bazı Osmanlı subayları bulunduğu bahanesiyle bu adaları bırakmadılar. Bizim bakımımızdan çok hazindir ki, Osmanlı Hükümeti de konunun bu şekilde sürüncemede kalmasına göz yumdu; zira İtalyanlar geri çekilirse Ege’deki deniz hâkimiyetini elinde tutan ve zaten fırsat kollayan Yunanların bu adalara kolayca el koyup yerleşecekleri çok güçlü bir ihtimal idi. Bu bakımdan, Osmanlı Hükümeti Ege’deki deniz gücü dengesinin değişebileceği ümidiyle bir süre beklemeyi tercih etti. Ama bu beklenti de boşa çıktı; hemen arkasından patlak veren Balkan Harbi 12 Adalar’daki İtalya lehine statükonun devamı sonucunu getirdi. Buna ek olarak, Yunan donanması Balkan Harbi’nde orta ve Kuzey Ege’deki diğer adaları da Osmanlı’nın elinden kolayca kopartıp aldı. Osmanlı Hükümeti’nin bu “oldu bitti’lere karşı Avrupalı ülkeler nezdinde diplomatik planda yürüttüğü çabalar bir sonuç vermedi; yine kısa bir süre sonra başlayan Birinci Dünya Savaşı ise konuya çok farklı bir boyut getirdi. 12 Adalar böylece İtalyan işgalinde kaldı.

12 Adalar’ın statüsü İkinci Dünya Savaşı’nın sonuna kadar böyle sürmüştür. Savaş sonunda ise 10 Şubat 1947 tarihli Paris Antlaşması ile savaşın mağlubu İtalya adalardan çekilmiş ve adalar savaşta galiplerin safında yer almış olan Yunanistan’a devredilmiştir.

1943 yılı Eylül ayında Ankara’daki Almanya Büyükelçiliği’nin bir istihbarat görevlisi, o tarihte Türk İstihbarat Örgütü’nün başında bulunan Naci Perkel’i ziyaret ediyor ve şunları söylüyor:

“Sefirimiz Von Papen bana şunları söyledi: Karargâh-ı Umumi’den (Genel Karargâh’tan) bir telgraf aldım ve bu telgrafta ‘Adaları Türklere teslim etmek istiyoruz. Kendileriyle konuş, bu teklifimizin kabul edilip edilmeyeceğini bize bildir’ deniyor”.

Başbakan Şükrü Saraçoğlu durumu hemen o sırada Kars’da bir yurt gezisinde bulunan Cumhurbaşkanı İsmet İnönü’ye bildiriyor ve talimat istiyor.

İnönü’nün cevabı şöyledir:

“… Adaları kayıtsız ve şartsız kullanmak üzere alabiliriz. Yoksa bu yüzden İngilizlerle Yunanlılarla ihtilafa giremeyiz”. 

İsmet İnönü'nün cevabı tamamı ile siyasi bir deha ürünüdür.

İsmet İnönü bu teklifi kabul etseydi ne olurdu.

Türkiye Cumhuriyeti Devleti tek kurşun atmadan İkinci Dünya Savaşı'nın tarafı olurdu.

Sonrası;

Bırakın 12 Adayı;

Savaşın sonunda Alman tarafında olduğumuz için Batıdan ABD, doğudan Rusya Türkiye Cumhuriyetini işgale başlar ve Almanya'da olduğu gibi Batı ve Doğu Türkiye olarak ikiye bölünürdük.

Böylesi bir işgale genç Türkiye Cumhuriyeti dayanabilir miydi?

Bu soruya, hamaseti bir kenara koyup, gerçekçi bir cevap vermek gerekir.

Benim görüşüm, asla direnemezdik.

Bu işgal olsaydı ne olurdu?

Ben tüm aile fertleri Türkiye'nin batısında doğan ve yaşayan birey olarak ekonomik açıdan gelişmiş ve refah içinde birey olurdum. Elbette, çizilen çizgiler dahilinde özgür olarak.

Sınırlı, sorumlu özgürlük.

Peki, Mustafa Destici gibi insanların bu sözlerini doğru kabul eden ve o yıllarda aile fertleri Anadolu'nun Doğu ve Güneydoğu bölgesinde yaşayanlar?

Rus işgali altında, iyi derecede Rusça konuşan, eğitimli iyi birer Komünist Parti üyesi olacaklardı.

İşte,  bundan dolayı İsmet İnönü'nün bu teklifi sadece "kayıtsız, şartsız" olmak üzere kabul edebileceği, bunun da Almanya tarafından kabul görmemesi siyasi bir öngörü ve sonrasında da zaferdir.

İsmet İnönü'yü sevin veya sevmeyin.

Ancak, bu kararı bile ona saygı duymanızı gerektirir.

Yazıda kullanılan kaynak: İsmet İnönü Vakfı kayıtları.