Günümüzde vergiler iki şekilde toplanıyor. Dolaylı vergiler ve dolaysız vergiler. Kişilerin kurumların kazancı veya mülkiyet üzerinden alınan ödeyenin ve mükellefin aynı kişi olduğu vergi türüne dolaysız vergi yada doğrudan vergi adı verilir. Dolaylı vergiler ise kazanç üzerinden değil harcama yani tüketim üzerinden alınan vergi türü olmakla beraber devletin iş yükünün daha az olduğu harcama yapan kişinin sosyal statüsü ve gelir durumuna bakmaksızın herkese eşit olarak uygulanır.
Dolaylı vergilere örnek verecek olursak Katma değer vergisi, özel tüketim vergisi, Bsmv, Özel iletişim vergisi, Damga vergisi gibi vergi türleridir.
Aslında devlet dolaylı vergiyi hissettirmeden alıyor desek yeridir. Örneğin Katma değer vergisini ele alırsak üretimin en baş safhasından nihai tüketiciye gelinceye kadar aradaki üretici toptancı perakendeci aldığı ile sattığının arasındaki farkın katma değer vergisini öderken nihai tüketici katma değer vergisinin en son bulduğu adımdır. Yani marketten herhangi bir esnaftan alışveriş yaptığımız anda vergi doğar ve öderiz. Hayatın her alanında farkında olmadan vergi öderiz. Özel tüketim vergisi de aynı mantıkla fakat bir farkla nihai tüketiciye yansır. Özel tüketim vergisi ilk elden tahsil edilir. Silsile yolu ile deva etmez. Örneğin sıfır araç aldığınızda bayii sizden ilk teslimde Özel tüketim vergisi tahsil eder. Aracın sonradan el değiştirmesi yani ikinci elde tekrar tekrar Özel tüketim vergisi ödenmez. Bu açıdan baktığınızda ilk teslimde alınan vergi türü olduğu için sizde aslında sonradan o ürüne sahip olsanız da ÖTV maliyetine katlanmış oluyorsunuz.
Hepinizin malumu olduğu gibi devletler gelirlerini ve ekonomisini sağlam temeller üzerine oturtmak ister. Dünyada söz sahibi olmak, vatandaşların refah seviyesini yüksek tutmak, birincil sorumluluğudur. Vergiler ise devletin en önemli gelir kaynağıdır. 2024 yılı bütçesinde 2 trilyon 82 milyar devlet gelir hedeflerken bunun 1 trilyon 881 milyar lirasını vergi gelirleri oluşturmaktadır. Devlet harcamalarını bu gelir üzerinden merkezi yönetimden bakanlıklara ve diğer kurumlara aktararak sosyal devlet olma özelliğini refah payını yüksek tutmayı hedefler. Bunun için her vergi mükellefinin dolaylı veya dolaysız yoldan ödediği vergide çorbada az da olsa çok da olsa tuzu bulunur. Fakat burada daha kritik bir konu vardır. Ülkemizde birçok vergi türü beyan esasına göre hesaplanır. Beyana göre tahakkuk eder. Sonra ki aşama ise tahsilattır.
Yani devletin tahakkuk eden verginin ne kadarını topluyor. Mükellef veya vatandaş vergi borcunu ödeyebiliyor mu? Evet, ödüyor dersek yalan olur. Hiç bir rakama veya istatistiğe bakmaya gerek yok.
Son birkaç tanesi 2011 yılında çıkan 6111 sayılı kanun, 2016 yılında çıkan 6736 sayılı kanun,2018 yılında çıkan 7143 sayılı kanun,2020 yılında çıkan 7256 sayılı kanun, 2021 yılında çıkan 7326 sayılı kanun ve 2023 yılında çıkan 7440 sayılı kanun. Demek ki devlet tahsilat oranından memnun değil ki sürekli olarak yapılandırma mükellefin borçlarını taksitlendirerek ödeme fırsatını önüne koymuş.
Bu durumda vergisini dahi ödeyemeyen veya ödeme zorluğu çeken vatandaşın vergi oranını artırarak vergi tahsilat oranını artırabilir misiniz? Hayır. Ülkemizde ki ekonomik gerçekliği ele aldığımızda bunlar birbiri ile ters orantılıdır. Evet, tahsilat tutarı artabilir fakat tahsilat oranı düşer. Biraz da bunları istatistiklere dayandıralım. 2023 yılı kesin hesaplar netleşmediği için 2022 yılını temel alırsak; dolaylı vergi yani KDV ve ÖTV gelirleri toplam vergi gelirinin yaklaşık % 53 gibi bir oran.2 trilyon 905 milyar Türk lirasının yaklaşık 1 trilyon 533 milyar TL si. Bu vergi türlerinin de yaklaşık 1 trilyon 172 milyar Türk lirası tahsil edilmiş. Yani % 75 gibi bir oran.2022 yılında tahsil edilemeyen vergi tutarı 1 trilyon 111 milyar gibi bir rakam. 2023 Yılı temmuz ayında KDV oranları değişti. % 8 oranlı ürünler % 10 ‘a ,% 18 olan ürünler % 20 oranına Cumhurbaşkanlığı kararı ile yükseltildi.2023 yılında imalatçılar için % 24 ihracatçılar için ise % 20 olarak revize edildi.
Aslında bu oranlar Avrupa Birliği ülkeleri özellikle refah seviyesi yüksek ülkelere kıyaslandığı zaman gayet normal. Ama buradaki esas sorun Avrupa Birliği ülkelerinde vergi mükelleflerinin vergiden kaçınma vergi ödememe gibi sorunları yok. Çünkü hem cezai yaptırımları çok ağır hem de kazançları kişi başına düşen gelirleri çok yüksek. Hayatlarında vergi ödememe gibi bir dertleri yok. Ülkemizde ekonomik koşulların iyileştirilmesi, kişi başına milli gelirinin artırılması, istihdamın insanımızın üretime katkısı artırılarak hane gelirinin üst düzeye çıkarılması gerekmektedir. Bunun için de PDF formatında sunum hazırlayıp sözde yapısal reform ile reform gerçekleşmez.
Bir ülkenin cazibe merkezi olması için ekonomik istikrar, hukukun üstünlüğü, özgürlükler, dinamik bir nüfus yapısı olması gerekir. Bunların olmadığı ülkede istediğin kadar vergi oranlarını artır kendini kandırmış olursun
Ahmet Serhatli
İhbar Hattı
0544 562 0862
