Sarıbal: Tahıl Koridorundan Kazanan Çok Uluslu Şirketler Oldu

CHP Bursa Milletvekili Orhan Sarıbal, küresel gıda krizi gerekçesiyle yürütülen Tahıl Koridoru’nun yoksul ülkelere değil Cargill, ADM, Bunge ve Louis Dreyfus gibi dev şirketlereb kazandırdığını, Türkiye’de ise çiftçinin gümrüksüz ithalatla ezildiğini belirterek,
“Ukrayna’dan 45 ülkeye sevkiyat yapıldı, ihraç edilen 32,9 milyon ton tahılın yüzde 80’i yüksek ve üst-orta gelirli ülkelere gönderildi, en yoksul ülkelere düşen pay yüzde 2,3’te kaldı. Türkiye bu süreçte 3,5 milyon ton tahılı gümrüksüz ithal etti” dedi.

CHP Bursa Milletvekili Orhan Sarıbal, Cumhurbaşkanı Erdoğan’ın Tahıl Koridoru’nun yeniden açılmasına ilişkin açıklamalarını Meclis’te düzenlediği basın toplantısında değerlendirdi. Milletvekili Sarıbal, Rusya’nın Şubat 2022’de Ukrayna’ya yönelik saldırısının ardından derinleşen küresel gıda krizini hatırlatarak, bu süreçte hayata geçirilen Karadeniz Tahıl Koridoru Anlaşması’nın kamuoyuna anlatıldığı gibi yoksul ülkelerin gıda güvenliğini sağlamak için değil, küresel tarım ve gıda tekellerinin çıkarlarını korumak amacıyla işletildiğini söyledi. Birleşmiş Milletler Dünya Gıda Programı verilerine dikkati çeken Sarıbal, Ukrayna’nın savaş öncesinde yaklaşık 400 milyon insanın temel gıda ihtiyacını karşılayan kritik bir tahıl tedarikçisi konumunda bulunduğunu ifade etti. Söz konusu koşullarda 22 Temmuz 2022 tarihinde Ukrayna, Rusya, Türkiye ve BM arasında İstanbul’da “Karadeniz Tahıl Girişimi” adıyla bir anlaşma imzalandığını hatırlatan Sarıbal, anlaşmanın,
Karadeniz’deki Odessa, Çornomorsk ve Jujnıy limanlarından güvenli tahıl sevkiyatını sağlamayı hedeflediğini belirtti.

TAHIL PİYASASI DÖRT ŞİRKETİN ELİNDE
CHP Bursa Milletvekili Orhan Sarıbal, Karadeniz Tahıl Koridoru kapsamında Ukrayna’dan ihraç edilen 32,9 milyon ton tahılın yüzde 80’inin, Avrupa Birliği ülkeleri, Çin ve Türkiye gibi ülkelere gönderildiğini belirterek, en yoksul ülkelere düşen payın yalnızca yüzde 2,3’te kaldığını ifade etti. Bu tabloya bakıldığında sürecin kazananlarının küresel tahıl ticaretini kontrol eden Cargill, ADM, Bunge ve Louis Dreyfus gibi çokuluslu şirketler olduğunu vurgulayan Sarıbal, küresel tahıl ticaretinde fiili bir “çoklu tekel” yapısının oluştuğunu da  vurguladı. Buna göre dünya genelinde tahıl ticaretinin yaklaşık yüzde 70’i, Archer-Daniels Midland (ADM), Bunge, Cargill ve Louis Dreyfus adlı dört dev şirketin kontrolünde bulunuyor. Glencore ise yaklaşık yüzde 10’luk payıyla bu yapıyı tamamlayan beşinci büyük aktör konumunda. Ukrayna Savaşı’nın özellikle Mart–Haziran 2022 dönemini kapsayan ilk aşamalarında, bu dört büyük şirketin tarihlerinin en yüksek karlarını açıkladığını belirten Sarıbal, örnek olarak Cargill’in yıllık gelirinin yüzde 23 artarak 165 milyar dolara yükseldiğini, Louis Dreyfus’un kar artışının ise yüzde 80’e ulaştığını hatırlattı.

45 ÜLKEYE SEVKİYAT YAPILDI

Ağustos 2022 – Temmuz 2023 döneminde Ukrayna’dan ihraç edilen 32,9 milyon ton tahıl ve gıda ürününün yarısından fazlasını mısır oluşturdu. Mısır ihracatı toplam sevkiyatın yüzde 51,4’üne karşılık gelerek 16,9 milyon ton olarak gerçekleşti. Mısırın ardından buğday, 8,9 milyon tonla sevkiyatın yüzde 27,1’ini oluşturdu. Ayçiçeği küspesi yüzde 5,8, ayçiçeği yağı yüzde 5,2 oranında pay alırken; arpa yüzde 4, kolza/kanola yüzde 3 ve soya fasulyesi yüzde 2,4 ile daha düşük oranlarda ihracat kalemleri arasında yer aldı. İlk sevkiyatın başladığı 1 Ağustos 2022 ile anlaşmanın sona erdiği 17 Temmuz 2023 tarihleri arasında Ukrayna limanlarından toplam 32,9 milyon ton tahıl ve gıda ürününün 45 ülkeye taşındığını kaydeden Sarıbal, “En düşük gelirli ülkeler olan Etiyopya, Yemen, Afganistan, Sudan ve Somali’ye gönderilen tahıl miktarı ise yalnızca 768,6 bin ton ile sınırlı kaldı. Bu rakam, toplam sevkiyatın yalnızca yüzde 2,3’üne karşılık geldi. Dünya Bankası’nın gelir grubu sınıflandırmasına göre sevkiyatların yüzde 43,7’si yüksek gelirli 17 ülkeye, yüzde 36,7’si üst- orta gelir grubundaki 9 ülkeye, yüzde 17,2’si alt-orta gelir grubundaki 14 ülkeye, yalnızca yüzde 2,3’ü ise düşük gelirli 5 ülkeye yapıldı” dedi.

GÜMRÜKSÜZ İTHALAT YERLİ ÜRETİCİYİ VURDU

Türkiye açısından Tahıl Koridoru’nun ciddi sonuçlar doğurduğunu vurgulayan Sarıbal, gümrüksüz ithalat nedeniyle depoların dolduğunu, hasat döneminde ise yerli üreticinin ürününü Toprak Mahsulleri Ofisi’nin açıkladığı fiyatların altında satmak zorunda kaldığını söyledi. Milletvekili Sarıbal, Tahıl Koridoru’nun sonuçlarına ilişkin olarak, “Bu mekanizma yoksulluğu azaltmadı; tekellerin karını büyüttü, üreticiyi ve küçük çiftçiyi ezdi. Aynı zamanda iktidara siyasi olarak ‘arabulucu’ imajı kazandıran bir araç haline getirildi” değerlendirmesinde bulundu. Haziran 2022 itibarıyla Cargill başta olmak üzere küresel tahıl şirketlerinin Ukrayna’daki terminalleri ve silolarının tamamen dolu olduğunu belirten Sarıbal, Tahıl Koridoru kapsamında en fazla ürün alan ülkeler arasında 7,9 milyon ton ile Çin ve 6 milyon ton ile İspanya’nın ardından Türkiye’nin üçüncü sırada yer aldığını söyledi. Sarıbal, Türkiye’nin bu süreçte 3,5 milyon ton tahılı gümrüksüz olarak ithal ettiğini ifade ederek, gümrüksüz ithalat nedeniyle depoların dolduğunu, hasat döneminde ise yerli üreticinin ürününü Toprak Mahsulleri Ofisi’nin açıkladığı fiyatların altında satmak zorunda kaldığını, bu durumun üreticinin doğrudan mağdur edilmesine yol açtığını belirtti.