BUSİAD İktisadi Yönelim Anketi

Bursa Uludağ Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi İktisat Bölümü Öğretim Üyesi Prof. Dr. Metin Özdemir’in katkılarıyla gerçekleştirilen çalışmada, ankete katılan firmaların verdikleri yanıtlar, üçüncü çeyrekte sıkılaşmanın etkilerinin hissedildiğine ilişkin oldu.

2024 yılının ikinci çeyreğine ait veriler Türkiye ekonomisinde iktisadi faaliyetin görece gücünü koruduğuna işaret etmektedir. Yılın üçüncü çeyreğine ilişkin veriler ise para politikasının mevcut görünümü ve sıkılığını koruyan finansal koşulların etkisiyle iktisadi faaliyetin ivme kaybettiğini ortaya koymaktadır. Bununla birlikte Haziran 2024 sonrası dönemde başlaması arzulanan dezenflasyonun hızlanması ve enflasyon bekleyişlerinin çapalanarak fiyatlama davranışları üzerinde etkili olması beklenmektedir. Temmuz 2024 (2024 II. Çeyrek) Busiad İktisadi Yönelim Anketine verilen yanıtlar söz konusu görünümü teyit eder nitelikte eğilimler sunarken bazı yönleriyle ayrışan bir eğilimi yansıtmaktadır. Bu çerçevede ankete verilen yanıtların bir önceki çeyreğe göre değişimi, toplulaştırılmış halde aşağıda sunulmaktadır:

PERFORMANSLAR ZAYIFLIYOR...

Ankete katılan firmaların bir önceki çeyreğe göre performanslarının ortalama olarak zayıfladığı, imalat sanayinde ise zayıflamanın belirginleştiği izlenmiştir. Firmalar gelecek altı aylık süre içinde mevcut görünümlerinin süreceğini değerlendirmektedir. Son 3 aylık üretim hacmindeki değişme söz konusu olduğunda, bir önceki çeyreğe göre ortalama olarak üretim hacmi azalış yönünde değişirken, değişimin önümüzdeki üç ay için azalış yönünde belirginleşeceği teyit edilmiştir.

İSTİHDAMDA DÜŞÜŞ EĞİLİMİ...

Ankete katılan tüm firmalar için ortalama olarak bir önceki çeyreğe göre istihdam performansında kötüleşme olduğu, imalat sanayinde ise söz konusu eğilimin daha güçlü bir değişim gösterdiği izlenmektedir. İstihdam düzeyindeki olumsuz eğilimin önümüzdeki üç ayda da süreceği beklenmektedir. Firmalar, önümüzdeki 6 ay boyunca ücretlere ilişkin maliyetlerin artmasını beklerken söz konusu beklentinin imalat sanayinde bir önceki çeyreğe göre ortalama olarak daha zayıf olduğu görülmektedir. Firmalar açısından gelecek 12 ayda geçmiş 12 aya kıyasla makine-teçhizat yatırımlarının bir önceki çeyreğe göre ortalama olarak önemli bir değişim göstermediği, imalat sanayinde ise değişimin sınırlı bir iyileşme yönünde olduğu anlaşılmaktadır. Aynı dönem için bina-tesis yatırım harcamalarında bir önceki çeyreğe göre ortalama olarak azalış beklenirken, imalat sanayi açısından söz konusu eğilimin bir önceki çeyreğe göre daha güçlü olduğu gözlenmektedir.

İHRACATTA AZALIŞ...

İhracat yapan firmaların, son üç aylık ihracat siparişleri bir önceki çeyreğe göre ortalama olarak azalış yönünde değişim gösterirken, söz konusu değişim imalat sanayinde yatay bir görünüme sahiptir. Firmalar, gelecek üç aya ait ihracat siparişlerinin bir önceki çeyreğe göre ortalama olarak azalış yönünde değişim göstermesini beklemektedir. Ankete katılan firmaların faiz riskinde artış olduğu görülmektedir. Ortalama olarak faiz riski, bir önceki çeyreğe göre imalat sanayi için yukarı yönlü bir sıçrama sergilemiştir. Firmaların kur riskinin bir önceki çeyreğe göre ortalama yükseldiği izlenirken imalat sanayinin bir önceki çeyreğe göre ortalama olarak kur riskinde belirgin bir artış izlenmektedir. Tüm firmalar açısından, geçmiş 3 aya kıyasla finansman ihtiyacının bir önceki çeyreğe göre ortalama olarak önemli ölçüde arttığı görülmektedir. Bununla birlikte, gelecek üç aylık dönemde TL cinsi kredi faiz oranına ilişkin beklentiler bir önceki çeyreğe göre ortalama olarak önemli ölçüde aşağı yönlü değişim göstermiştir.

Firmaların karlılık düzeylerinde bir önceki çeyreğe nazaran ortalama olarak azalış yönünde bir değişim gözlenmiştir. Döviz kurundaki değişimlerin satış fiyatlarını etkileme hızı 0-3 ay arasındaki eğilimini korurken, imalat sanayinde bir önceki çeyreğe göre ortalama olarak hızın zayıfladığı gözlenmektedir. Ankete katılan firmalar gelecek 3 ayda ortalama birim maliyetlerinin artmasını beklerken, artış yönündeki değişim beklentisi bir önceki çeyreğe göre yatay seyretmektedir.

ENFLASYONDA DÜŞÜŞ BEKLENTİSİ...

Tüm firmalar, gelecek 3 aya ilişkin satış fiyatlarının bir önceki çeyreğe göre ortalama olarak azalış yönünde değişeceğini beklerken, söz konusu eğilimin ortalama olarak bir önceki çeyreğe göre zayıfladığı gözlenmektedir. Zayıflamanın firmalar üzerindeki maliyet baskılarının hafiflemesinin yanı sıra bekleyişlerdeki değişimden kaynaklandığı anlaşılmaktadır. Nitekim firmaların yıl sonu yıllık üretici fiyatları enflasyonu beklentisi bir önceki çeyreğe göre ortalama olarak önemli ölçüde azalış yönünde değişim göstermiştir.

Küçükkayalar ankete yanıt veren BUSİAD üyesi firmalara da teşekkür etti.