RAPOR: Kırmızı et sorununun temelinde hayvan varlığındaki yetersizlik yatıyor
Ülkemizde kırmızı et fiyatlarında yaşanan sıkıntının başta gelen nedenini hayvan varlığında yaşanan azalma oluşturuyor. Meydana gelen hayvan açığı ise ithalatla kapatılmaya çalışılıyor. Ancak gerek besilik gerekse damızlık hayvan açığı kısa sürede kapatılamayacağı için Türkiye uzun bir süre ithalata mahkum hale getirilmiştir.
Uygulanan yanlış politikalar nedeniyle son yıllarda hayvan varlığında ciddi bir azalma yaşanıyor. TÜİK verilerine göre, Türkiye'nin büyük ve küçükbaş hayvan varlığı, son iki yılda düşüşe geçti. 2021'de 75,6 milyon baş olan hayvan varlığı, 2023'te 68,9 milyon başa düştü; son iki yılda büyükbaş ve küçükbaş hayvan sayısı 6 milyon 609 bin baş azaldı.
Tablo 1- Hayvan varlığındaki değişmeler (Bin baş)
|
2021 |
2023 |
Azalış |
Azalış (%) |
Sığır |
17.851 |
16.421 |
-1.429 |
-8,0 |
Manda |
186 |
162 |
-24 |
-12,8 |
Büyükbaş |
18.036 |
16.583 |
-1.453 |
-8,1 |
Koyun |
45.178 |
42.060 |
-3.117 |
-6,9 |
Keçi |
12.342 |
10.303 |
-2.039 |
-16,5 |
Küçükbaş |
57.519 |
52.363 |
-5.156 |
-9,0 |
Toplam |
75.555 |
68.946 |
-6.609 |
-8,7 |
Hayvan varlığındaki azalmanın nedenleri şöyle sıralayabiliriz:
Tablo 2- Hayvancılık desteklerinin tarımsal destekleme ödemeleri içindeki payı
Yıllar |
Toplam tarımsal destekleme ödemeleri (milyar TL) |
Hayvancılık desteklerinin tarım destekleri içindeki payı |
|
Tutarı (milyar TL) |
Payı (%) |
||
2020 |
21,9 |
7,9 |
35,8 |
2021 |
24,1 |
7,3 |
30,1 |
2022 |
39,6 |
9,8 |
24,6 |
2023 |
63,3 |
15,3 |
24,2 |
2024 |
91,6 |
19,1 |
20,9 |
Bu politikalardan dolayı Türkiye ithalata mahkum hale gelmiştir. Kitlesel olarak ithalat yapılan son 15 yılda 6.8 milyon büyükbaş ve 3.2 milyon küçükbaş olmak üzere toplam 10 milyon baş canlı hayvan ve 371 bin ton kırmızı et ithal edilerek 11.3 milyar dolar bedel ödenmiştir (Tablo 3). Son 17 ayda ithal edilen canlı hayvan sayısı 1 milyon başı ve ithal edilen et miktarı ise 68 bin tonu aşmış; karşılığında yaklaşık 1.9 milyar dolar ödenmiştir (Tablo 4).
Tablo 3- Ocak 2010-Mayıs 2024 arasında canlı hayvan ve sığır eti ithalatı
Adı |
Miktar |
Tutar, milyon $ |
Büyükbaş (Sığır, Manda), baş |
6.830.759 |
9.030 |
Küçükbaş (Koyun, Keçi), baş |
3.180.516 |
386 |
Toplam canlı hayvan |
10.011.275 |
9.416 |
Sığır eti, ton |
371.279 |
1.870 |
Genel Toplam |
|
11.286 |
Tablo 4- Ocak 2023-Mayıs 2024 arasında canlı hayvan ile sığır eti ithalatı
Adı |
Miktar |
Tutar, milyon $ |
Büyükbaş (Sığır, Manda), baş |
981.822 |
1.456 |
Küçükbaş (Koyun, Keçi), baş |
59.781 |
5,6 |
Toplam canlı hayvan |
1.041.603 |
1.462 |
Sığır eti, ton |
68.518 |
427 |
Genel Toplam |
|
1.889 |
Milyarlarca dolarlık ithalata rağmen Türkiye’de kişi başına et tüketimi Afrika ülkeleri seviyesine düşmüştür. Birleşmiş Milletler Gıda ve Tarım Örgütü’nün (FAO) verilerine göre 2020 yılında kişi başına yıllık et tüketimi ABD’de 127 kg, Avustralya’da ise 121 kilogramdır. Tüketim Avrupa ülkelerinde 70 kg civarında iken Türkiye 37 kg ile dünyada 111’inci sırada yer almaktadır. Yani Afrika ülkeleri ile aynı seviyededir.
Bu sarmaldan kurtulabilmek için başlıca çözüm önerileri şöyle sıralanabilir;
Takım | O | G | M | B | A | Y | P | AV | |
---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
1 | Galatasaray | 7 | 6 | 0 | 1 | 23 | 8 | 19 | +15 |
2 | Fenerbahçe | 7 | 5 | 1 | 1 | 16 | 5 | 16 | +11 |
3 | Beşiktaş | 6 | 5 | 0 | 1 | 14 | 4 | 16 | +10 |
4 | Samsunspor | 7 | 5 | 2 | 0 | 11 | 6 | 15 | +5 |
5 | Başakşehir FK | 6 | 4 | 1 | 1 | 13 | 8 | 13 | +5 |
6 | Eyüpspor | 7 | 3 | 1 | 3 | 12 | 8 | 12 | +4 |
7 | Göztepe | 6 | 2 | 1 | 3 | 11 | 7 | 9 | +4 |
8 | Bodrum FK | 7 | 3 | 4 | 0 | 8 | 10 | 9 | -2 |
9 | Alanyaspor | 7 | 2 | 2 | 3 | 7 | 9 | 9 | -2 |
10 | Trabzonspor | 6 | 1 | 0 | 5 | 6 | 5 | 8 | +1 |
11 | Konyaspor | 7 | 2 | 3 | 2 | 8 | 10 | 8 | -2 |
12 | Sivasspor | 7 | 2 | 3 | 2 | 6 | 8 | 8 | -2 |
13 | Antalyaspor | 7 | 2 | 3 | 2 | 9 | 14 | 8 | -5 |
14 | Kasımpaşa | 7 | 1 | 2 | 4 | 9 | 11 | 7 | -2 |
15 | Gaziantep FK | 6 | 1 | 4 | 1 | 6 | 10 | 4 | -4 |
16 | Çaykur Rizespor | 7 | 1 | 5 | 1 | 3 | 15 | 4 | -12 |
17 | Kayserispor | 6 | 0 | 3 | 3 | 5 | 12 | 3 | -7 |
18 | Hatayspor | 6 | 0 | 4 | 2 | 4 | 10 | 2 | -6 |
19 | Adana Demirspor | 7 | 0 | 6 | 1 | 6 | 17 | 1 | -11 |
Takım | O | G | M | B | A | Y | P | AV | |
---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
1 | Ümraniyespor | 7 | 4 | 2 | 1 | 15 | 11 | 13 | +4 |
2 | Kocaelispor | 7 | 4 | 2 | 1 | 8 | 7 | 13 | +1 |
3 | İstanbulspor | 7 | 4 | 2 | 1 | 11 | 5 | 13 | +6 |
4 | Keçiörengücü | 7 | 3 | 1 | 3 | 8 | 5 | 12 | +3 |
5 | Erzurumspor FK | 7 | 4 | 3 | 0 | 10 | 6 | 12 | +4 |
6 | Amed SK | 7 | 3 | 1 | 3 | 9 | 4 | 12 | +5 |
7 | Fatih Karagümrük | 7 | 3 | 1 | 3 | 11 | 9 | 12 | +2 |
8 | Manisa FK | 7 | 3 | 2 | 2 | 13 | 9 | 11 | +4 |
9 | Bandırmaspor | 7 | 3 | 2 | 2 | 9 | 7 | 11 | +2 |
10 | Gençlerbirliği | 7 | 3 | 2 | 2 | 6 | 5 | 11 | +1 |
11 | Iğdır FK | 7 | 3 | 3 | 1 | 11 | 7 | 10 | +4 |
12 | Pendikspor | 7 | 3 | 4 | 0 | 10 | 13 | 9 | -3 |
13 | MKE Ankaragücü | 7 | 3 | 4 | 0 | 8 | 9 | 9 | -1 |
14 | Boluspor | 7 | 2 | 2 | 3 | 8 | 7 | 9 | +1 |
15 | Esenler Erokspor | 7 | 3 | 4 | 0 | 11 | 10 | 9 | +1 |
16 | Çorum FK | 7 | 2 | 2 | 3 | 9 | 8 | 9 | +1 |
17 | Şanlıurfaspor | 7 | 2 | 4 | 1 | 7 | 13 | 7 | -6 |
18 | Sakaryaspor | 7 | 1 | 2 | 4 | 8 | 9 | 7 | -1 |
19 | Adanaspor | 7 | 1 | 4 | 2 | 9 | 19 | 5 | -10 |
20 | Yeni Malatyaspor | 7 | 0 | 7 | 0 | 4 | 22 | 3 | -18 |
Takım | O | G | M | B | A | Y | P | AV | |
---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
1 | GMG Kastamonuspor | 5 | 4 | 0 | 1 | 10 | 5 | 13 | +5 |
2 | Sarıyer | 5 | 3 | 0 | 2 | 8 | 1 | 11 | +7 |
3 | Altınordu | 5 | 3 | 0 | 2 | 8 | 3 | 11 | +5 |
4 | Adana 1954 Futbol Kulübü | 5 | 3 | 1 | 1 | 9 | 3 | 10 | +6 |
5 | 24Erzincanspor | 5 | 3 | 1 | 1 | 7 | 3 | 10 | +4 |
6 | Beykoz Anadolu | 5 | 3 | 1 | 1 | 6 | 4 | 10 | +2 |
7 | Batman Petrolspor | 5 | 3 | 2 | 0 | 5 | 3 | 9 | +2 |
8 | İskenderunspor A.Ş. | 5 | 2 | 1 | 2 | 5 | 3 | 8 | +2 |
9 | İnegölspor | 5 | 2 | 1 | 2 | 3 | 3 | 8 | 0 |
10 | 1461 Trabzon FK | 5 | 2 | 2 | 1 | 5 | 5 | 7 | 0 |
11 | Kepezspor FAŞ | 5 | 1 | 2 | 2 | 7 | 3 | 5 | +4 |
12 | Altay | 5 | 1 | 2 | 2 | 5 | 7 | 5 | -2 |
13 | Kırklarelispor | 5 | 1 | 2 | 2 | 4 | 6 | 5 | -2 |
14 | Fethiyespor | 5 | 1 | 3 | 1 | 7 | 11 | 4 | -4 |
15 | Karaköprü Belediyespor | 5 | 0 | 3 | 2 | 4 | 8 | 2 | -4 |
16 | Isparta 32 Spor | 5 | 0 | 3 | 2 | 3 | 9 | 2 | -6 |
17 | Sincan Belediyesi Ankaraspor | 5 | 0 | 4 | 1 | 2 | 10 | 1 | -8 |
18 | Hes İlaç Afyonspor | 5 | 0 | 4 | 1 | 3 | 14 | 1 | -11 |
Takım | O | G | M | B | A | Y | P | AV | |
---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
1 | Bornova 1877 | 4 | 3 | 0 | 1 | 13 | 4 | 10 | +9 |
2 | Bursaspor | 4 | 3 | 0 | 1 | 8 | 0 | 10 | +8 |
3 | Karşıyaka | 4 | 3 | 0 | 1 | 8 | 0 | 10 | +8 |
4 | Silifke Belediye Spor | 4 | 3 | 0 | 1 | 9 | 2 | 10 | +7 |
5 | Belediye Kütahyaspor | 4 | 3 | 1 | 0 | 6 | 3 | 9 | +3 |
6 | Muş Spor Kulübü | 4 | 2 | 0 | 2 | 3 | 1 | 8 | +2 |
7 | Düzcespor | 4 | 2 | 1 | 1 | 6 | 2 | 7 | +4 |
8 | Kahramanmaraşspor | 4 | 2 | 2 | 0 | 5 | 4 | 6 | +1 |
9 | Artvin Hopaspor | 4 | 1 | 2 | 1 | 3 | 9 | 4 | -6 |
10 | Kırşehir Futbol SK | 4 | 0 | 1 | 3 | 2 | 4 | 3 | -2 |
11 | 23 Elazığ Futbol Kulübü | 4 | 0 | 1 | 3 | 0 | 2 | 3 | -2 |
12 | Anadolu Üniversitesi | 4 | 1 | 3 | 0 | 2 | 7 | 3 | -5 |
13 | Tokat Bld Plevnespor | 4 | 0 | 2 | 2 | 2 | 6 | 2 | -4 |
14 | Ergene Velimeşe | 4 | 0 | 3 | 1 | 1 | 7 | 1 | -6 |
15 | Bulvarspor | 4 | 0 | 3 | 1 | 0 | 11 | 1 | -11 |
16 | Kuşadasıspor | 4 | 0 | 4 | 0 | 2 | 8 | 0 | -6 |
Tarih | Ev Sahibi | Sonuç | Konuk Takım |
---|---|---|---|
04/10/2024 | Çaykur Rizespor | vs | Antalyaspor |
05/10/2024 | Kasımpaşa | vs | Bodrum FK |
05/10/2024 | Göztepe | vs | Sivasspor |
05/10/2024 | Başakşehir FK | vs | Kayserispor |
05/10/2024 | Hatayspor | vs | Trabzonspor |
06/10/2024 | Konyaspor | vs | Eyüpspor |
06/10/2024 | Adana Demirspor | vs | Samsunspor |
06/10/2024 | Galatasaray | vs | Alanyaspor |
06/10/2024 | Gaziantep FK | vs | Beşiktaş |
Tarih | Ev Sahibi | Sonuç | Konuk Takım |
---|---|---|---|
04/10/2024 | Çorum FK | vs | Iğdır FK |
04/10/2024 | Erzurumspor FK | vs | Boluspor |
05/10/2024 | Ümraniyespor | vs | Bandırmaspor |
05/10/2024 | MKE Ankaragücü | vs | Adanaspor |
05/10/2024 | Fatih Karagümrük | vs | Sakaryaspor |
05/10/2024 | Şanlıurfaspor | vs | Yeni Malatyaspor |
06/10/2024 | Keçiörengücü | vs | Pendikspor |
06/10/2024 | Amed SK | vs | Esenler Erokspor |
06/10/2024 | Manisa FK | vs | Gençlerbirliği |
06/10/2024 | İstanbulspor | vs | Kocaelispor |
Tarih | Ev Sahibi | Sonuç | Konuk Takım |
---|---|---|---|
05/10/2024 | Beykoz Anadolu | vs | 1461 Trabzon FK |
05/10/2024 | Kırklarelispor | vs | Afyonspor Kulübü |
05/10/2024 | Batman Petrolspor | vs | Altay |
05/10/2024 | Fethiyespor | vs | Karaköprü Belediyespor |
05/10/2024 | 24Erzincanspor | vs | Sarıyer |
06/10/2024 | GMG Kastamonuspor | vs | Adana 01 Futbol Kulübü |
06/10/2024 | Kepezspor FAŞ | vs | İskenderunspor A.Ş. |
06/10/2024 | Sincan Belediyesi Ankaraspor | vs | Altınordu |
06/10/2024 | Isparta 32 Spor | vs | İnegölspor |
Tarih | Ev Sahibi | Sonuç | Konuk Takım |
---|---|---|---|
05/10/2024 | Kahramanmaraşspor | vs | Belediye Kütahyaspor |
05/10/2024 | Muş Spor Kulübü | vs | Kırşehir Futbol SK |
05/10/2024 | Tokat Bld Plevnespor | vs | 23 Elazığ Futbol Kulübü |
05/10/2024 | Anadolu Üniversitesi | vs | Bursaspor |
05/10/2024 | Düzcespor | vs | Artvin Hopaspor |
05/10/2024 | Silifke Belediye Spor | vs | Kuşadasıspor |
05/10/2024 | Ergene Velimeşe | vs | Bulvarspor |
05/10/2024 | Karşıyaka | vs | Bornova 1877 |